శ్లోకః
అథ వా కృతవాగ్ద్వారే వంశేఽస్మిన్పూర్వసూరిభిః ।
మణౌ వజ్రసముత్కీర్ణే సూత్రస్యేవాస్తి మే గతిః ॥1.4॥
పదవిభాగః
అథ వా కృత-వాక్-ద్వారే వంశే అస్మిన్ పూర్వ-సూరిభిః । మణౌ
వజ్ర-సముత్కీర్ణే సూత్రస్య ఇవ అస్తి మే గతిః ॥
అన్వయః
అథ వా పూర్వసూరిభిః కృతవాగ్ద్వారే అస్మిన్ వంశే, వజ్రసముత్కీర్ణే మణౌ సూత్రస్య ఇవ మే గతిః అస్తి. ॥1.4॥
వాచ్యపరివర్తనమ్
అథ వా పూర్వసూరిభిః కృతవాగ్ద్వారే అస్మిన్ వంశే, వజ్రసముత్కీర్ణే మణౌ సూత్రస్య ఇవ మే గత్యా భూయతే ॥
సరలార్థః
యథా అతికోమలమపి సూత్రం హీరకసూచీకృతేన ఛిద్రమార్గేణ కఠినేఽపి
మణౌ విశతి తథా హీనాపి మే బుద్ధిః వాల్మీకికవికృతేన రామాయణాఖ్య-కావ్యద్వారేణాతిదుర్గమేఽపి
రఘువంశే ప్రవేక్ష్యతి. పూర్వకవీనాం రామాయణాదిప్రబన్ధ-సాహాయ్యేనాహం దుర్వచనేఽపి
రఘువంశవర్ణనే సమర్థః స్యామితి భావః ॥
తాత్పర్యమ్
అయితే, వజ్రపుమొన కలిగిన
సూదివంటి పనిముట్టుతో పొడిచి మణులలో రంధ్రం చేసాక దారానికి దారి ఏర్పడినట్లు, (వాల్మీక్యాది) పూర్వపండితులు (కవులు) ఏర్పరచిన వాగ్ద్వారం
(కావ్యద్వారం) గుండా ఈ (రఘు)వంశము (అనే కావ్యం) లోనికి నాకు ప్రవేశం లభిస్తుంది.
పూర్వకవుల మార్గాన్ని అనుసరించి ఈ కావ్యాన్ని రచిస్తాను అని
పిండితార్థము.
