రఘువంశమ్- 5.05

శ్లోకః

కాయేన వాచా మనసాపి శశ్వద్యత్సంభృతం వాసవధైర్యలోపి ।

ఆపాద్యతే న వ్యయమన్తరాయైః కచ్చిన్మహర్షేస్త్రివిధం తపస్తత్ ॥ 5.05 ॥

పదవిభాగః

కాయేన వాచా మనసా అపి శశ్వత్ యత్ సమ్భృతం వాసవ-ధైర్య-లోపి । ఆపాద్యతే న వ్యయమ్ అన్తరాయైః కచ్చిత్ మహర్షేః త్రి-విధం తపః తత్ ॥

అన్వయః

కాయేన వాచా మనసా అపి వాసవధైర్యలోపి యత్ మహర్షేః త్రివిధం తపః శశ్వత్ సమ్భృతమ్ తత తపః అన్తరాయైః వ్యయం న ఆపాద్యతే కచ్చిత్ ॥ 5.05 ॥

వాచ్యపరివర్తనమ్

మహర్షిః యత్ తపః సమ్భృతవాన్ అన్తరాయాః తత్ తపః వ్యయం న ఆపాదయన్తి ॥

సరలార్థః

భవద్గురుః స వరతన్తుః నిరన్తరం కాయమనోవచనైః యద్ దుశ్చరం తపః కృతవాన్, యస్మాత్ పురందరోపి న ధైర్యమవలమ్బతే తత్తపః అన్తరాయాభావాత్ నిష్కణ్టకమ్?

తాత్పర్యమ్

(రఘువు కౌత్సునితో) “(వరతంతు)మహర్షి తన శరీరముతో, వాక్కుతో, మనస్సుతో చేసే తపస్సు - ఇంద్రుడి ధైర్యమును హరించగలిగినది, నిరంతరము కూడబెట్టుకుంటున్నది – అంతరాయాల కారణంగా ఖర్చు కావడం లేదు కదా!”
(ఇంద్రుడు తపోభంగం చేసేందుకు ప్రయత్నించడం, ఏ అప్సరసో తపోభంగాన్ని కలిగిస్తే శాపాలు పెట్టడం – వాటివల్ల తపశ్శక్తిని కోల్పోవడం జరగడం లేదు కదా!)